Kendine Popüler Davranış (Self-Presentation)
Kendine popüler davranış (İngilizce: Self-Presentation), bireyin başkalarının gözünde belirli bir imaj yaratmak veya sürdürmek amacıyla sergilediği davranışlar bütünüdür. Bu süreç, kişinin kimliğini, değerlerini, yeteneklerini ve niyetlerini başkalarına aktarma çabasını içerir. Sosyal Psikoloji alanının önemli bir konusudur ve bireylerin sosyal etkileşimlerini anlamak için kritik bir kavramdır. Kendine popüler davranış, bilinçli veya bilinçsiz olarak gerçekleşebilir ve farklı sosyal bağlamlarda farklı şekillerde ortaya çıkabilir.
İçindekiler
1. Tanım ve Kapsam
Kendine popüler davranış, bir bireyin başkalarının nezdinde belirli bir izlenim bırakmak için sergilediği davranışlardır. Bu davranışlar, sözel ifadeler, fiziksel görünüm, davranışsal tepkiler ve diğer sosyal sinyalleri içerebilir. Amaç, genellikle bireyin arzu ettiği bir kimliği veya rolü sergilemektir. Örneğin, bir iş görüşmesinde kendine güvenen ve yetenekli bir imaj çizmek, bir partide eğlenceli ve sosyal bir insan olarak görünmek, veya bir online platformda idealize edilmiş bir versiyonunu sunmak gibi.
2. Kendine Popüler Davranışın Amaçları
Kendine popüler davranışın temel amaçları şunlardır:
- Sosyal Onay ve Kabul: Bireyler, başkaları tarafından sevilmek, kabul görmek ve onaylanmak için belirli davranışlar sergilerler.
- Kaynak Elde Etme: Kaynaklar (para, bilgi, destek vb.) elde etmek için başkalarını etkilemeye çalışırlar.
- Güç ve Kontrol: Diğerlerini etkileyerek veya kontrol ederek kendi çıkarlarını korumak veya ilerletmek.
- Öz-Saygıyı Koruma ve Yükseltme: Kendine olumlu bir imaj sunarak öz-saygılarını korumak veya artırmak.
- Kimlik Doğrulama: Bireyler, içsel inançlarını ve değerlerini dışa vurarak kimliklerini doğrulamaya çalışırlar.
3. Kendine Popüler Davranış Stratejileri
Kendine popüler davranış için kullanılan çeşitli stratejiler vardır:
- Yaltaklanma (Ingratiation): Başkalarını pohpohlayarak, onlara iltifat ederek veya onlarla aynı fikirdeymiş gibi davranarak sevilmeyi amaçlama.
- Kendini Yüceltme (Self-Promotion): Yeteneklerini, başarılarını ve özelliklerini abartarak veya vurgulayarak yetenekli ve başarılı bir imaj çizme.
- Örnek Olma (Exemplification): Ahlaki erdemlerini, fedakarlıklarını ve dürüstlüklerini sergileyerek başkalarının hayranlığını kazanma.
- Tehdit Etme (Intimidation): Güçlerini, otoriteilerini veya potansiyel cezalandırma yeteneklerini vurgulayarak başkalarını korkutma veya etkileme.
- Acındırma (Supplication): Zayıflıklarını, ihtiyaçlarını veya çaresizliklerini sergileyerek başkalarından yardım veya merhamet bekleme.
- Kendini Engelleme (Self-Handicapping): Başarısızlık durumunda bahane yaratmak için önceden engeller oluşturma (örneğin, sınava çalışmamak).
4. Kendine Popüler Davranışın Faktörleri
Kendine popüler davranışı etkileyen birçok faktör vardır:
- Kişilik Özellikleri: Dışa dönüklük, öz-farkındalık, öz-izleme gibi kişilik özellikleri, bireylerin kendine popüler davranış biçimlerini etkiler.
- Sosyal Bağlam: Bireyin bulunduğu sosyal ortam, beklentiler ve normlar, sergilenen davranışları şekillendirir.
- Hedef Kitle: Kendine popüler davranış, hedeflenen kişilere (örneğin, işverenler, arkadaşlar, romantik partnerler) göre farklılık gösterir.
- Kültürel Değerler: Farklı kültürlerde kendine popüler davranış normları farklılık gösterebilir. Örneğin, bazı kültürler alçakgönüllülüğü ve sadeliği överken, diğerleri başarıyı ve gösterişi teşvik edebilir.
5. Kendine Popüler Davranışın Sonuçları
Kendine popüler davranışın hem olumlu hem de olumsuz sonuçları olabilir:
- Olumlu Sonuçlar:
- Sosyal kabul ve popülerlik
- Kariyer başarısı
- İlişkilerde başarı
- Öz-saygı artışı
- Olumsuz Sonuçlar:
- Sahtekarlık hissi
- Stres ve kaygı
- Sosyal ilişkilerde güvensizlik
- Başkaları tarafından manipülatif olarak algılanma
6. Kendine Popüler Davranışın Kültürel Farklılıkları
Kendine popüler davranış, kültürel değerlere ve normlara göre büyük ölçüde değişebilir. Bazı kültürlerde alçakgönüllülük ve tevazu teşvik edilirken, diğerlerinde başarı ve kendini gösterme ön plandadır. Örneğin, Kolektivist Kültürlerde (Doğu Asya, Latin Amerika) grup uyumu ve başkalarına saygı gösterme önceliklidir, bu nedenle bireyler kendilerini daha mütevazı bir şekilde sunabilirler. Bireyci Kültürlerde (Kuzey Amerika, Batı Avrupa) ise bireysel başarı ve özgünlük vurgulanır, bu da bireylerin kendilerini daha iddialı bir şekilde sunmalarına yol açabilir.
7. Kendine Popüler Davranış ve Teknoloji
Sosyal Medya ve diğer dijital platformlar, kendine popüler davranış için yeni ve geniş bir alan sunmuştur. Bireyler, çevrimiçi profillerini düzenleyerek, filtreler kullanarak ve belirli içerikler paylaşarak istedikleri imajı oluşturabilirler. Ancak, bu durum gerçeklikten kopuk, idealize edilmiş bir benlik sunumuna yol açabilir ve ruh sağlığı üzerinde olumsuz etkileri olabilir.
8. Eleştiriler ve Sınırlamalar
Kendine popüler davranış kavramı bazı eleştirilere de maruz kalmıştır. Özellikle, bazı eleştirmenler, bu kavramın bireylerin davranışlarını manipülatif ve yapay olarak görmeye teşvik ettiğini savunurlar. Ayrıca, kendine popüler davranış araştırmalarının, bireylerin içsel motivasyonlarını ve özgünlüklerini yeterince dikkate almadığı da belirtilmektedir.
9. Ayrıca Bakınız
10. Kaynakça
- Goffman, E. (1959). The presentation of self in everyday life. Anchor Books.
- Leary, M. R., & Kowalski, R. M. (1990). Impression management: A literature review and two-component model. Psychological Bulletin, 107(1), 34-47.
- Schlenker, B. R. (1980). Impression management: The self-concept, social identity, and interpersonal relations. Brooks/Cole.